Nauka w służbie religii. Badacze historii o Jezusie z Nazaretu

– Czemu jest tak, że można rozmawiać o Bogu i nikt się nie denerwuje, lecz jak tylko wypowiedziane zostaje imię Jezusa, ludzie często chcą zakończyć rozmowę? Albo przyjmują postawę obronną – zapytuje Josh McDowell, były agnostyk. McDowell postanowił przebadać fakty historyczne dotyczące chrześcijaństwa i obalić je. Ku swojemu zdziwieniu zaczął pisać żarliwe eseje, które przemawiają za, a nie przeciw chrześcijaństwu, a także sam uwierzył w Chrystusa. Dziś ma na koncie dziesiątki publikacji, w tym najbardziej popularną, pt. „Więcej niż cieśla”. W niej pisze o swojej przemianie: – Można drwić z chrześcijaństwa, można wyśmiewać je i naigrawać się z niego. Ono jednak działa. Zmienia życie.

Nie byłoby chrześcijaństwa bez Jezusa. Jego teoria równości, łagodność, tolerancja, życie w ubóstwie i skłonność do przebaczania wrogom nawet dziś brzmią rewolucyjnie. Chrześcijanie uznają Jezusa za Boga i Mesjasza, którego przyjście zapowiedział Stary Testament. Również islam uważa go za proroka i Mesjasza. Wobec jego przesłania nie pozostają obojętne również inne wielkie religie współczesnego świata.
Jezus przyszedł na świat, wedle najnowszych badań, między 8 a 4 rokiem p.n.e. w Nazarecie, miejscowości Galilei, lub – jak podają Ewangelie – w Betlejem, wiosce pod Jerozolimą. Z Nazaretu pochodziła Maria, jego matka, poślubiona cieśli Józefowi.
Nazarejczyk spędził całe swoje życie na Bliskim Wschodzie, w miejscach, które mimo upływu dwóch tysiącleci istnieją po dzień dzisiejszy. Choć Betlejem, Nazaret, czy Jerozolima rozrosły się, to wciąż istnieje grota, w której (wedle tradycji) przyszedł na świat, Góra Błogosławieństw, na której przemawiał, rzeka Jordan, w której był ochrzczony, szczątki drugiej Świątyni Jerozolimskiej – w której spierał się z żydowskimi uczonymi, Góra Oliwna, gdzie modlił się przed pojmaniem i Golgota, na której umarł na krzyżu.

Życie Jezusa oraz jego rodziny i uczniów zostały opisane w wielu pismach. Najbardziej znane są oczywiście Ewangelie synoptyczne, czyli zbliżone do siebie treścią, powstałe w drugiej połowie I wieku przekazy św. Łukasza, Marka i Mateusza spisane przez tych, którzy poznali uczniów Jezusa. Ewangelia św. Marka to relacja św. Piotra apostoła, Ewangelia wg św. Mateusza została napisana prawdopodobnie przez Lewiego Mateusza, syna apostoła Alfeusza, a także Ewangelia wg św. Łukasza, towarzysza wędrówki św. Pawła. Ostatnia, czwarta uznana przez kościół księga wg św. Jana powstała najpóźniej i wyraźnie różni się od synoptycznych.
Dodatkowo, działalność i historię życia Jezusa opisują dziesiątki apokryfów, czyli pism odrzuconych przez kościół z kanonu. Najbardziej znane spośród nich są Ewangelie wg Tomasza, Judasza i Marii Magdaleny. Wiele z pism niekanonicznych przepadło w mrokach historii. Wiadomo, że istniały, bo mówią o nich źródła pisane, ale nie zachowały się ich kopie. Naukowcy wierzą też, że istniała tzw. Ewangelia Q, zwana galilejską, która była zbiorem wypowiedzi Jezusa, powstałym wkrótce po jego męczeńskiej śmierci. To z niej mieli korzystać inni twórcy pism ewangelicznych.
Poza ewangeliami o tym, że Jezus z Nazaretu żył i nauczał dowiadujemy się też z przekazów historycznych rzymskich i żydowskich. Wzmianki znaleźć można m.in. u Józefa Flawiusza, w Talmudzie, „Rocznikach” Tacyta, „Żywotach cezarów” Swetoniusza, a o wczesnych chrześcijanach piszą też m.in. Lukian z Samosat i w swoich listach Pliniusz Młodszy znany m.in. z wnikliwego opisu erupcji Wezuwiusza.

W źródłach opisujących życie Jezusa pojawiają się postacie historyczne, jak namiestnik Judei Poncjusz Piłat, czy król Herod, a także żydowskie grupy jak Saduceusze i Faryzeusze, instytucje jak Sanhedryn, oraz prawa i zwyczaje obowiązujące w tamtych czasach w Cesarstwie Rzymskim i jego prowincjach.
Przez całe stulecia chrześcijaństwo dzieliło się na rożne odłamy przez odrzucanie ujmowanych w dogmaty faktów z życia Jezusa i jego przymiotów. Przykładowo, kościół łaciński i prawosławie poróżnił dogmat filioque, czyli pochodzenia Ducha Świętego. Sporne jest, czy pochodzi on tylko od Ojca przez Syna, czy Ojca i Syna, czyli Jezusa Chrystusa.
Wykopaliska XIX i XX wieku prowadzone w Ziemi Świętej nie tylko nie podważyły istnienia Jezusa, ale potwierdziły istnienie miejsc opisywanych w Ewangeliach i opisywanych tam zwyczajów. Wśród najnowszych odnalezionych w XX wieku zbiorów pism dotyczących wczesnego chrześcijaństwa są koptyjska Biblioteka Nag Hammadi odkryta w 1945 roku i znalezisko z lat 1947-1956 z jaskiń Qumran w środkowym Izraelu. Przekazy te wciąż są badane i opracowywane.
Upływ czasu nie szkodzi też kontemplacji boskości i człowieczeństwa Jezusa. W Wielkanoc stykamy się z każdym z tych pierwiastków, ale to człowieczeństwo Jezusa wzrusza nas najbardziej. Jego skłonność do poświęceń nadaje sens naszemu cierpieniu, jego cierpienie naszemu życiu. Każdy z nas chciałby kiedyś usłyszeć od swego wroga, że oto, mimo wszystkich przeciwności pozostaliśmy wartościowymi ludźmi. W ustach Piłata „Ecce Homo!” zabrzmiało przecież dumnie.

Ciekawostki:

Drzewka oliwki europejskiej żyją nawet tysiące lat, zatem młode w czasach Jezusa drzewka z Góry Oliwnej "pamiętają" Jezusa modlącego się w przeddzień wydania go na kaźń.

W Rzymie, nieopodal Lateranu są tzw. Święte Schody, czyli 28 stopni, które zgodnie z legendą pochodzą z pałacu Poncjusza Piłata. Jezus Chrystus miał po nich być prowadzony na sąd. Schody te przywiezione zostały z Jerozolimy do Rzymu w r. 326 przez św. Helenę, matkę cesarza Konstantyna I.

Misa Piłata, w której wedle tradycji mył ręce po skazaniu Jezusa na śmierć krzyżową znajduje się na dziedzińcu Bazylika Santo Stefano w Bolonii. Istniejący tam też grobowiec Św. Petroniusza, wzorowany na kościele Świętego Grobu w Jerozolimie.

Jezus podczas ostatniej wieczerzy spożywał m.in. paschę. Dziś tę nazwę nosi jedna z potraw wielkanocnych przygotowywana z twarogu lub z mleka, śmietany, masła, zwykle z dodatkiem żółtek, cukru, wanilii i innych składników, m.in. bakalii. Zwykle bardzo słodka, podawana zazwyczaj w postaci ściętej piramidki ozdobionej rodzynkami i skórką pomarańczową.

Jezus został ukrzyżowany na Golgocie. Jego krzyż zgodnie z tradycją to krzyż rzymski, zwany łacińskim, czyli o dłuższym dolnym ramieniu i krótszych trzech. Święty Piotr został ukrzyżowany na wzgórzu watykańskim wedle życzenia głową w dół. Uznał, że nie jest godny umrzeć tak samo jak Chrystus.

Jezus po śmierci na krzyżu został złożony do grobu oddanego mu przez Józefa z Arymatei. Był on bogatym członkiem Sanhedrynu. Apokryfy i legendy arturiańskie wiążą tę osobę z Wielką Brytanią. To on miał zebrać krew z przebitego boku Chrystusa do legendarnego kielicha zwanego św. Graalem i wywieźć go na wyspy brytyjskie.

Ostatnie słowa Jezusa na krzyżu to wedle przekazu siedem mów. Tylko jedna z nich jest potwierdzana przez więcej niż jedno źródło: „Eli, Eli, lama sabachthani?” (Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?).

Dołączone zdjęcia to tegoroczne Misterium Męki Pańskiej w Czarnym Borze odbywające się w piątek przed Niedzielą Palmową. Mieszkańcy tamtejszej parafii odtworzyli proces i drogę krzyżową Chrystusa aż po jego męczeńską śmierć na krzyżu. Spektakl przedstawiono w Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Czarnym Borze. Czarnoborskie widowisko należy do najciekawszych wydarzeń przedświątecznych naszego regionu.