Najbardziej tajemniczy pomnik w Wałbrzychu ku czci ofiar katastrofy górniczej? Gdzie inne górnicze monumenty? MAPA i ZDJĘCIA!

Setki lat górnictwa i skokowy rozwój małego prywatnego miasta Wałbrzych, a także miejscowości wokół niego - również prywatnych włości - odcisnęły na okolicach Wałbrzycha nieścieralne piętno. Tutaj od wieków żyli ubodzy i ciężko pracujący górnicy, początkowo ród metali, a następnie węgla, dobrze prosperujący gwarkowie - czerpiący swoje dochody z działań kopalni - oraz bajońsko bogaci właściciele kopalni i tych terenów.

Górnictwo wiązało się nie tylko z codziennym trudem i wymagającą pracą fizyczną - początkowo również dzieci - często w pozycji schylonej lub klęczącej, ale też ciągłym ryzykiem nagłego wypadku: zawału ściany, czy wybuchu metanu. Niebezpieczna praca pod ziemią w takich trudnych warunkach rodziła przyjaźnie, braterstwo górnicze i wspieranie ofiar katastrof. Pokłosiem tej wymagającej pracy i jej ofiar są istniejące do dziś pomniki, monumenty i tablice przypominające o górniczych ofiarach oraz kosztach sięgania po czarne złoto Wałbrzycha. Oto ich lista... obejmująca m.in. mało znany, zapomniany monument z Sobięcina prawdopodobnie związany ze wspomnieniem katastrofy w Szybach Siostrzanych.

Odsłonięty 4 grudnia 20207 roku monument składający się z siedmiu granitowych górników wychodzących z podziemnego wyrobiska. Projekt Alojzego Gryta został wykonany z granitu strzegomskiego i stanął w miejscu dawnego Pomnika Bohaterów Armii Czerwonej i Wojska Polskiego.

W Barbórkę 2016 nazwę zyskał skwer, na którym stoi Pomnik Pamięci Górnictwa Wałbrzyskiego. Nazwano go Skwerem Wałbrzyskich Górników.

Pomnik Pamięci Górnictwa Wałbrzyskiego - mapa

W tym miejscu składane są kwiaty podczas corocznych obchodów Barbórki. Niewielki remont nawierzchni części tego skweru swoimi środkami oraz siłami miasto przeprowadziło jesienią 2022. Przypominamy test na ten temat.

Tablica pamiątkowa na kamiennym obelisku "W pierwszą rocznicę zrywu klasy robotniczej o sprawiedliwość społeczną i polityczną w Polsce" powstała z inicjatywy górników KWK "Thorez" w Wałbrzychu została umieszczona przy szybie "Chwalibóg" przy ul. Batorego. O tym, że strajki lata 1980 roku rozpoczęły się nie na Śląsku, czy wybrzeżu, ale właśnie w tym wałbrzyskim szybie kopalni mało kto pamięta.

Po likwidacji wałbrzyskich kopalni obiekty "Chwaliboga" przeszły w ręce prywatne i obelisk pamiątkowy był coraz bardziej zaniedbany i zakrzaczony. Dlatego też we wrześniu 2021 r. tablicę przeniesiono do Starej Kopalni. Jest umieszczona nieopodal ul. Wysockiego.

Tablica pamiątkowa Wydarzeń Sierpniowych 1980 r. - mapa

Największa katastrofa górnicza przedwojennego zagłębia wałbrzyskiego, a jednocześnie największa katastrofa górnicza w Wałbrzychu miała miejsce 29 lipca 1929 roku w Szybach Siostrzanych (Schwesterschachte) w dolnym Sobięcinie. Upamiętnia ją przejmujący kamienny monument pogrążonej w rozpaczy kobiety przygarniającej do siebie bezwładne ciała mężczyzn. To prawdziwa "górnicza piata"... w dolnej jej części, na obelisku wymienione są imiona i nazwiska 33 ofiar tego tragicznego zdarzenia.

Pomnik ten znajdziecie nieopodal kaplicy cmentarnej na cmentarzu komunalnym przy ul. Cmentarnej na Sobięcinie.

To monument sąsiadujący niejako vis a vis z Pomnikiem ofiar katastrofy górniczej z 1929 r. na sobięcińskim cmentarzu. Ma podobną wymowę, ale mniej skomplikowaną formę. To stojąca tuż przy kaplicy cmentarnej tablica ufundowana została przez Stowarzyszenie Gwarków KWK Victoria i Kopalń Wałbrzyskich. Wzniesiono ją ku pamięci wszystkich górników Wałbrzyskiego Zagłębia Węglowego, którzy zginęli wykonując ten niebezpieczny zawód od 1945 do 2000 roku.

Na niej znaleźć można dane liczbowe wskazujące, że podczas pracy w ciągu półwiecza zginęło 1031 osób. Mniejsza sąsiednia tablica to cytat z wiersza Witka Pastuszka. Tablica wraz z obeliskiem, na którym ją umieszczono istnieje od 2012 roku.

Pomnik ten powstał i został odsłonięty dokładnie 18 maja 1989 r., czyli w 80. rocznicę zorganizowanej działalności ratownictwa górniczego na Dolnym Śląsku, a co za tym idzie w 80. rocznicę działalności OSRG w Wałbrzychu. Obecna tablica pamiątkowa monumentu pochodzi z Barbórki 2011 roku i dotyczy 90-lecia tej istotnej w życiu kopalń wałbrzyskich działalności.

Monument ten stoi przy dawnej Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Wałbrzychu w dzielnicy Nowe Miasto.

Pomnik 90 lat ratownictwa górniczego w Wałbrzychu przy Placu Skarżyńskiego - mapa

22 grudnia 1985 roku o godz. 15.10 na głębokości 671 m w Kopalni Węgla Kamiennego "Wałbrzych" doszło do wybuchu metanu. Wówczas pod ziemią zginęło osiemnastu mężczyzn, rannych zostało kolejnych dziesięciu górników. Ci, którzy byli blisko miejsca zapłonu nie mieli szans w obliczu ogromnej temperatury i ciśnienia, a także braku tlenu. Była to największa katastrofa górnicza w dziejach powojennego Wałbrzycha.

Pomnik ku ich czci Grupa Górnicza Pamięć ufundowała w 25. rocznicę katastrofy - w 2010 roku. Zawiera on listę zmarłych tragicznie pod ziemią wałbrzyskich górników.

Pomnik ofiar katastrofy górniczej 22 grudnia 1985 roku - mapa

22 grudnia każdego roku o godz. 15.10 górnicy i rodziny zmarłych tragicznie pod ziemię w największej powojennej katastrofie górniczej w Wałbrzychu spotykają się na cmentarzu komunalnym przy ul. Moniuszki w Wałbrzychu i składają pod pomnikiem upamiętniającym katastrofę kwiaty. Przełamują się też opłatkiem i obiecują przyjść ponownie. Za rok.

Doktor Paul Ritter urodził się 11 stycznia 1843 roku w Strzegomiu, tam też skończył szkołę podstawową, gimnazjum skończył w Legnicy. Przeszedł też służbę wojskową i w wieku 22 lat został oficerem. W 1866 roku podjął studia prawnicze. Lata 1981 - 1900 były dla niego okresem awansów. W 1881 roku został pełnomocnikiem dóbr rodziny Hochberg, właścicieli m.in. zamku Książ, kopalń i innych zakładów przemysłowych w Wałbrzychu. Zasługą Rittera było unowocześnianie wałbrzyskich kopalń m.in. przez wprowadzenie maszyn parowych. Był też znany jako zaufany współpracownik i pełnomocnik generalny Hansa Heinricha XI, teścia księżnej Daisy.

Pomnik dra Paula Rittera znajdziecie przy ul. Moniuszki 38.

Poza pracą zawodową Ritter wspierał lokalne gwarectwa w mieście i ówczesnym powiecie, działał też przez dekadę w stowarzyszeniu opieki społecznej. W 1888 roku został wybrany na posła Landtagu. Paul Ritter zmarł 8 kwietnia 1905 roku, a jego pomnik wybudowano z funduszy zbiórkowych, monument odsłonięto przy obecnej ul. Moniuszki w Wałbrzychu 30 sierpnia 1908 roku. Wówczas odbyło się również jego poświęcenie. Pomnik w kształcie półokrągłej ławki z cokołem, na którym umieszczone było metalowe popiersie z metalową płytą przypominającą datę urodzin i śmierci Rittera. Na zakończeniach ławki ustawione były dwie ozdobne misy. Renowację pomnika rozpoczęto oczyszczeniem go kilka lat temu, a odrestaurowanie zakończono 10 maja 2019 roku umieszczeniem waz oraz popiersia.
24 maja 2019 roku, w Święto Wałbrzycha, odsłonięto przy ul. Moniuszki odnowiony pomnik Paula Rittera.

I na koniec, będący największą ciekawostką mało znany monument ustawiony przy ul. II Armii w Wałbrzychu. To pamiątkowy kamień ustawiony na wzgórzu przy DW 375 pomiędzy Sobięcinem a Białym Kamieniem. W tej okolicy w latach 20. XX wieku istniał, w miejscu dzisiejszych pól uprawnych istniał malowniczy dom strzelecki ze strzelnicą. Tutaj działało lokalne bractwo kurkowe. Przy tym domu ustawiono granitowy kamień z tablicą pamiątkową. Prawdopodobnie na niej był napis upamiętniający ofiary tragedii która wydarzyła się 29 lipiec 1929 w dzisiejszych Szybach Siostrzanych, ówczesnych Schwesterschächte.

Pamiątkowy kamień przy ul. II Armii - mapa

Dziś pozostał sam granitowy obelisk przypominający nagrobek. Góruje on nad biegnącą obok drogą i skrywa tajemnicę treści swojej nieistniejącej dziś już tablicy. Czy bractwo upamiętniło zmarłych górników? To wielce prawdopodobne, z miejsca gdzie stoi obelisk do Szybów Siostrzanych jest bardzo blisko, przed wiekiem mogło być nawet widać kopalnię w związku z innym układem zabudowy.

Więcej zdjęć górniczych monumentów na terenie Wałbrzycha i Boguszowa-Gorc znajdziecie w naszej niepowtarzalnej galerii