Powiat złotowski. Małe retencje w lasach w Nadleśnictwia Lipka

Co to jest „mała retencja”

Są to różnej konstrukcji i wielkości tamy – zastawki, które zatrzymują wodę opadową i gruntową w lesie. Zazwyczaj buduje się je w naturalnych miejscach nieckach, zagłębieniach terenu, rowach tak, by przez jakiś czas poprzez zatrzymanie części wody nawadniały otaczający fragment lasu. Nadmiar wody przepływa dalej w stronę rzek. System taki bardzo dobrze wpływa na całe siedliska, na rośliny i zwierzęta. Małe retencje są istotne zwłaszcza obecnie, gdy wyraźnie zmienia się w naszym rejonie klimat i zdecydowanie mniej jest opadów.

Czy to nowy wynalazek

Pierwsze systemy małej retencji powstały w Nadleśnictwie Lipka w końcówce dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Zauważono wówczas potrzebę i funkcjonalność takich systemów. Obserwując przydatność zauważono, że nowo zbudowane zastawki w bardzo krótkim czasie zasypywane, powiększane i pogłębiane są gałęziami, mułem i kłodami drewna przez rodziny bobrów. Oznacza to, że miejsce pod zastawkę zostało dobrze wybrane i zgodne jest z naturalną tendencją. Leśnicy nie niszczą takich miejsc. Bobry to naturalni sprzymierzeńcy lasu, chociaż nieco go również zmieniają. Obecnie w Nadleśnictwie Lipka znajduję się ponad dwieście takich różnego rodzaju i wielkości zastawek tworzących bagienka, tereny podmokłe, oczka wodne, duże okresowe kałuże, aż do sporych rozmiarów zalewów. Przy czym istnieje tendencja raczej do tworzenia wielu małych miejsc – zatrzymujących wodę, niż tych ogromnych wielohektarowych.
Obecnie na terenie nadleśnictwa znajdują się sprawne technicznie:
- 122 zastawki drewniano- kamienne
- 28 oczek wodnych
- 7 spiętrzeń wraz ze zbiornikiem
- 100 progów kamienno-drewniaych
- 1 most z spiętrzeniem

Ile to kosztuje
Jak mówią leśnicy nie są to tanie konstrukcje, bo nawet najprostsza składającą się z desek i kamieni kosztuje około 15 tysięcy złotych na co wpływają koszty materiałów, budowy, projektów, badania terenowego, pozwolenia. Nie mówiąc już o dużych projektach związanych z wykopaniem, umocnieniem nabrzeży i budową regulowanych przepustów, które kosztują kilkaset tysięcy złotych.

Dla kogo te inwestycje?
Patrząc na zmieniający się klimat jest to przyszłościowa inwestycja dla gospodarzy lasów, bo z lasów czerpią zyski, ale też dla całego społeczeństwa, gdyż przy okazji będziemy nadal mogli cieszyć się wypoczynkiem na łonie natury, zdrowym lasem i wodą, której przecież tak potrzebujemy.
Obecny problem pojawił się nie tylko poprzez zmianę klimatu na suchszy, ale też nadmierną regulację rzek tworzących obecnie mniej rozlewisk, likwidację śródpolnych oczek wodnych, meliorację terenów pól, oraz zbyt głęboką orkę, która utwardza teren nie pozwalając wsiąkać wodzie opadowej.
Obecnie w Polsce funkcjonuje program „Stop przeciwdziałaniu suszy”, gdzie usiłuje się odtwarzać stare zalewiska i koryta rzek.
Bez wody się nie obędziemy, więc warto na różne sposoby starać się zatrzymać ją w miejscach w których żyjemy jak najwięcej. Dobrym przykładem jest Hiszpania, która jako kraj zdecydowanie bardziej suchy od naszego zatrzymuje ponad 45 % wody deszczowej podczas, gdy w Polsce zatrzymuje się jej niewiele ponad 5 %. Dążymy do zmiany ilości zatrzymywania wody w granicach 15%. Oznacza to, że mamy jeszcze wiele do zrobienia.

Jacek Grzesiak

Link do tematu małych retencji